यतिबेला दलहरुबीचको विभाजन र MCC बाट पुरै देश आक्रान्त छ भने दोस्रो कुरा सरकारले बैशाख ३० गते स्थानीय तहको निर्वाचनको घोषणा गरिसकेको छ । यस्तैबेला जनता समाजवादी पार्टीमा पार्टी कस्तो बनाउने भने बारेमा डाक्टर बाबुराम भट्टराई र उपेन्द्र यादव बीच तिक्तता सुरु भएको छ । यसै विषयमा केन्द्रित रहेर जसपाका केन्द्रीय सदस्य तथा राजनीतिक विश्लेषक राजेश विद्रोहीसँग हामी नेपाल टडकमले लिएको अन्तर्वार्ता सार संक्षिप्त प्रस्तुत गरिएको छ ।
जसपाभित्रको खास विवाद के हो ?
पहिलो कुरा यो बुझ्नुस् कि जसपाभित्र कुनै विवाद छैन् । दोस्रो कुरा जसलाई मान्छेहरुले विवाद भनिदैछ त्यो भनेको पार्टीभित्रको दुईलाईन संघर्ष हो । त्यो हरेक पार्टीमा छ । तर हाम्रो पार्टीभित्र अलिक फरक छ । किनभने जुन अस्तित्वकासाथ पार्टी गठन भयो । त्यो अस्तित्व कायम गर्नु पार्टीको दायित्व हो । वैकल्पिक र समावेशीताको नारा दिएर जनतालाई ठग्नु हुँदैन । अरु पार्टी जस्तै एकथान अर्को पार्टी नेपालमा थप्नु जरुरी छैन् । केही नयाँ र युगसापेक्ष राजनीतिक मानक स्थापित गर्न जसपा बनेको हो । नेपाली मौलिकतालाई जोड्ने वैकल्पिक राजनीतिक दल र शक्ति हो । त्यसैले यहाँ देखिएको विवाद सैद्धान्तिक र वैचारिक हो । जो स्वभाविक छ ।
यो कस्तो खालको सैद्धान्तिक र वैचारिक विवाद हो ?
मैले अधिनै भनिसके । पार्टी कस्तो बनाउने भने कुराको बहस हो । जे कारणले जनता समाजवादी पार्टी बन्यो त्यो कारणलाई स्थापित गर्नुपर्ने छ । पार्टीको निति, सिद्धान्त र पद्धतिनुसार नेतृत्वहरु हिँड्नुपर्यो । व्यक्तिवादी र जातिवादी अहमले जसपा बन्दैन । त्योभन्दा माथि उठ्नुपर्छ । पार्टीको विधानमा रहेको समावेशीतालाई स्वीकारेर जानुपर्यो । बहु पदीय र बहु अध्यक्षीय प्रणालीलाई आत्मसात गरेर मुलुकको विविधतालाई सम्बोधन गर्ने खालको मौलिक र वैकल्पिक राजनीतिक दलको मानक स्थापित गर्नुपर्यो ।
उपेन्द्र यादवले बहु अध्यक्षीय प्रणाली असफल भइसक्यो भन्दै हिडेको छ नी ?
त्यो ओहाँको भ्रम हो । शासकीय र नश्लीय मान्सिकताको उपज हो । बहु पदीय र बहु अध्यक्षीय प्रणालीको अभ्यास नै भएको छैन्, कसरी असफल भयो ? दुईदिनको मियो जोडेर हजारौं वर्षको समाजिक मनोविज्ञानलाई एकसाथमा जोड्न जादुको छडी घुमाए जस्तो हुन्छ ? यस्तै कारणहरुले गर्दा पार्टीले सामूहिक नेतृत्व पाउन सकेको छैन् । मनपर्दी र जमिनदार नेतृत्व पाएको जस्तो महसुुस हुन्छ । अध्यक्ष जस्तो गरिमामय जिम्मेवारमा बसेकालाई हामी जस्तो कार्यकर्ता विरोध गर्न विवशतामा उतार्नु हुन्छ । यो एउटा असल नेतृत्वको राजनीतिक चरित्र होइन ।
बहु अध्यक्षीय पार्टी निर्माणकै कारण नेकपा, जसपा, राप्रपाहरु फुटेको होइन र ?
बहु अध्यक्षीय पार्टी बनाएर पार्टीहरू फुटेको होइन । निहित स्वार्थका लागि उनीहरु जुटेका थिए । अरु कसैका लागि उनीहरुले पार्टी एकता गरेका थिए । मुलुकको मौलिकता र आवश्यकतालाई पुरा गर्न उनीहरु जुटेका थिएनन् । घटनाक्रमहरुले पुष्टि गरिसकेको छ । बहु पदीय र बहु अध्यक्षीय प्रणालीलाई बदनाम मात्र गरेर उनीहरु हिँडे । त्यसलाई बाईनर बनाएर केही नेताहरु आफ्नो जात पाल्न र निहित स्वार्थ पुरा गर्न भ्रम छर्दै हिँडेका छन् । धेरैलाई हो हो जस्तो पनि लागेको छ । त्यो सत्य होइन ।
जसपा विवाद यस्तो अवस्थामा रहिरह्यो भने बाबुराम र उपेन्द्र कहिलेसम्म एक ठाउँमा रहिरह्ने छ ?
त्यो अहिले भन्न सकिदैन । सकभर एकै ठाउँमै बसेर जसपाको बैकल्पिक राजनीतिक सपना पुरा गर्ने हाम्रो प्रतिबद्धता हो । यसकै लागि पार्टी एकता भएको थियो । कसैलाई जमिनदार बनाउनलाई होइन । मिलेन भने अलग भएरपनि मुलुकको बाँकी नयाँ राजनीतिक कार्यभार पुरा गर्नेतिर हिँड्नुपर्छ जस्तो लागिरहेको छ ।
त्यसोभए तपाईहरुको विवाद मिलेन भने अलग पार्टी गठन गर्नु हुन्छ कि कुनै पार्टीमा गएर विलय बन्नु हुन्छ ?
निर्वाचनको मुखमा सकभर त्यस्तो नहोस् हाम्रो मान्यता हो । कुनै विकल्प नै रहेन भने हामी अरुतिर गएर बिलय हुने होइन । बाबुरामको राजनीतिक चरित्र त्यस्तो छैन् । बररु हामीले निरन्तरता दिएको बैकल्पिक राजनीतिलाई नै अगाडि बढाउने हो । अहिले जसपाको संगठन विहारी शैलीमा छ । यसलाई साच्चिकै जसपा बनाउन हामीले जसपाभित्र रहेको निश्चित शासक जात र जमिनदारहरुको अखडाबाट माथि उठाउने प्रयासमा छौं ।
उपेन्द्र यादव यतिबेला मधेसी दलितहरूको पक्षमा दरोसँग उभिएको छ नी ?
एकजना दलित मन्त्री बनाउन नसकेको, विभिन्न आयोगहरुमा दलित नेताहरुलाई ठाउँ नदिएका, पार्टीमै मधेसी दलितलाई नेतृत्व नस्वीकारेका, पार्टीभित्रै दलित शिल्पी दुईवटा संगठन खोलेर दलितलाई विभाजित गरेका, लकडाउनमा दलितमाथिको हत्या र आतंकमा नाम कमाएका तत्कालीन प्रदेश २ सरकार र पार्टीले नै एउटा विज्ञप्ति निकाल्न नसकेका, उल्टै अपराधीहरुले संरक्षण पाएका, अनि दलित असक्षम छ उनीहरुलाई नेतृत्वमा विकास गर्न एन्जियो लगाएर तालिम दिँदै हिँडेका सोचका उपेन्द्र यादव कसरी दलितको पक्षमा दरोसँग उभिएको देख्नु भएको छ ? यो वाहियात कुरा हो । उपेन्द्र यादव कहिले पनि दलितको हुन सकेन । हुन पनि सक्दैन । दलितको हुनलाई पहिला उहाँले आफ्नै जातभित्र दलितको पक्षमा संघर्ष गर्न सक्नु हुन्छ ?
हैन्, अहिले उहाँ त दलित कार्यक्रममा निकै खटिराख्नुभएको छैन् ? जताततै समाचार आइरहेको छ नि ?
मधेसमा उहाँले सबै समुदायलाई ठगेर भियाई सक्नुभएको छ । केही आफ्नै जातका लठैठहरुमा टिकी रहनुभएको छ । नयाँ शक्तिसँग पार्टी एकता नभएको भए उहाँको राजनीतिक भविष्य सकिसकेको थियो । अहिले पनि डाक्टर बाबुराम भट्टराई साइड लाग्यो भने ओलीको भन्दा ठूलो बेहाल उपेन्द्र यादवलाई हुन्छ । त्यो कुरा उहाँले बुझ्नु भएको छ । त्यसैले उहाँ यतिबेला मधेसमा जागिरहेका र संगठित भइरहेका दलित माहोल देखेर आतिएका पनि छन् । दलितलाई भाँड्न आफ्नो सक्रियता बढाएको मात्र हो । उहाँको सहयोगी केही दलितका ठेकेदारहरु पनि साथमा छन् । ललिपपको दास मनोविज्ञानमा भुलेका छन् । कुनै दिन चेत खुल्छ । अहिले मैले विरोध गरेको देखेर उनीहरूलाई निकै फाइदा भएको छ ।
मधेसमा उपेन्द्र यादवको प्रभाव राम्रो छ नी ? बाबुरामहरुले संगठन बनाउँदैन्, भाग खोज्न मात्र आएको आरोप छ त ?
झुठको खेती धेरै दिन टिक्दैन् । हामीले जसपालाई रातदिन खटेर हिमालदेखि पहाड र तराईसम्म स्थापित गर्न सफल भएका छौ । व्यक्तिगत हिसाबले हेर्ने हो भने यसमा उपेन्द्र यादवलाई फाइदा भएको छ, बाबुरामलाई घाटा चाहि भएको छ । बरु उहाँहरुको विगतको संगठन मधेस आन्दोलनको प्रभावमा बाँचिरहेको रहेछ । कुनै ठाउँमा एकजना नेता हिँडेपछि पुरै संगठन नै शून्यतामा पुग्दो रहेछ । च्याउ झै उम्रिएका पार्टीहरुको संगठन यस्तै हुन्छ । जमिनदारी जस्तो निर्देशन मात्र हुन्छ । मधेसमा भएभरको सामन्त जमिनदारलाई जम्मा पारेर मधेस राजनीति सुम्पिनु नै गलत थियो ।प्रभावको बलमा राजनीति कति दिन टिक्छ ? हामीले यसलाई सांगठनिक रुप देउँ भनेकै हो । उहाँहरुले मानेको छैन् । रह्यो भाग खोज्ने कुरा जो छ । यो जातिवादी र जमिनदारी भाषा हो । पार्टी एकता किन भयो ? हरेक कुरामा साझेदारी र सहभागीताको लागि होइन ? के उसको मतियार बन्न र नश्लीय जमिनदारी प्रथालाई निरन्तरता दिन पार्टी एकता भएको हो ? त्यो त पार्टीलाई सबै हिसाबले मजबुत पार्न र समावेशी मूलक बैकल्पिक राजनीतिक चरित्रको पार्टी निर्माण गर्नलाई हो नी ।
